Onderzoek opkomst gemeenteraadsverkiezingen 2022

In mei 2022 hebben inwoners van Delft meegedaan aan een onderzoek naar de opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen 2022. Het doel van dit onderzoek was het verkrijgen van inzicht in de mogelijke oorzaken van de dalende opkomst in de afgelopen jaren. Delftenaren kregen in dit onderzoek de vraag naar hun reden(en) waarom zij wel of niet zijn gaan stemmen.

Onderzoek

Leden van het Delft Internet Panel (DIP) deden mee aan het onderzoek. Van hen hebben er 1.270 de vragenlijst ingevuld (respons: 59%). Daarnaast hebben 385 jongeren via de jongerenwerving meegedaan. In totaal hebben 1.655 Delftenaren de vragenlijst ingevuld.

Stemmen of niet?

De panelleden kregen de vraag of zij hebben gestemd. 8 van de 10 respondenten hebben tijdens de afgelopen gemeenteraadsverkiezingen hun stem uitgebracht. Een klein vijfde deel geeft aan dit niet te hebben gedaan (17%). De overige 2% geeft aan niet stemgerechtigd te zijn.

Het percentage dat is gaan stemmen ligt in dit onderzoek dus aanzienlijk hoger dan de daadwerkelijke opkomst bij de verkiezingen van 51,6%. 

Dit komt waarschijnlijk omdat het Delft Internet Panel bestaat uit bewoners die wellicht bovengemiddeld betrokken zijn bij de gemeente. Zij nemen vrijwillig deel aan het panel en zijn bereid om periodiek hun mening te geven over diverse stad-gerelateerde onderwerpen. 

Vergelijken we het percentage dat is gaan stemmen in het DIP en de jongerenwerving, dan is dit percentage inderdaad groter onder DIP-leden (88%) dan onder de ‘groep extra-geworven-jongeren’ (70%). Maar dan nog ligt het percentage onder deze laatste groep hoog.

Dit kan er mogelijk op wijzen dat men ook meer geneigd is mee te doen aan een onderzoek over de verkiezingen wanneer men zelf heeft gestemd.

Redenen om wel te stemmen

Bewoners kregen de vraag wat voor hen de reden was of redenen waren om te stemmen bij de gemeenteraadsverkiezingen. In de tabel staan de antwoorden gesorteerd in 6 categorieën.

Redenen om wel te stemmen Percentage
Stemmen is een (voor)recht / plicht 60%
Stemmen is inspraak / invloed op het beleid 35%
Betrokkenheid bij de stad 11%
Ik steun partij waarin ik vertrouwen heb 7%
Als je niet stemt, mag je achteraf niet klagen 4%
Overig 4%

Veruit de meest genoemde reden beschrijft het (voor)recht van het mogen stemmen, het kiesrecht, het democratisch recht dat wij hebben in Nederland. Veel respondenten vinden dat dit recht komt met een burgerplicht om het stemrecht dan ook te gebruiken. Ook omdat de democratie werkt doordat iedereen naar de stembus gaat. Het hoort bij een democratie.

Daarnaast geven vele bewoners aan blij te zijn met het ‘mogen’ stemmen. Dat dit niet vanzelfsprekend is en ook een verworven recht is, waarvoor gestreden is. Meermalen genoemd dat vrouwen vroeger niet mochten stemmen. Bewoners vinden het hun verantwoordelijkheid om te gaan stemmen. Doen dit uit principe altijd en hebben ook in hun opvoeding meegekregen dat het belangrijk is om altijd te stemmen. Zes van de tien bewoners noemen dit als een van hun redenen dat ze zijn gaan stemmen. 

Ongeveer een derde deel van de bewoners geeft aan te zijn gaan stemmen om inspraak of invloed te hebben. In het algemeen, op beleid, op de samenstelling van de raad (juiste partijen of personen), via vertegenwoordiging of op het bestuur. Zij hopen door te stemmen mee te kunnen bepalen, tegengas of richting te geven. En vinden het belangrijk om hun stem te laten horen, hun mening te geven en om hun stem niet verloren te laten gaan.

Nog ongeveer een tiende deel stemt uit betrokkenheid bij de stad. En voor de toekomst van de stad. Zij realiseren zich het belang van de gemeenteraad. Doordat er lokale invloed is van de raad (dichtbij huis) en denken graag mee over of hebben hoop op een lokale kwestie, een lokale verandering of een bestuurlijke verandering ten opzichte van ‘hoe het nu gaat’.

Minder dan een tiende deel geeft aan te stemmen op een partij die past bij hun mening of waar zij vertrouwen in hebben, een partij (of hun partij) te steunen/vergroten of juist te voorkomen dat de tegenpartij te groot wordt. Bewoners geven aan politiek geïnteresseerd of actief te zijn (bijvoorbeeld lid van een partij of zelf verkiesbaar). 

Een kleine groep (4%) noemt dat als je niet gaat stemmen je ook niet mag klagen of kritiek mag hebben op de gemeenteraad. Of noemt nog een heel andere reden (bijvoorbeeld; ik had de tijd, het is makkelijk, ging ook stemmen voor een ander).

Hoe keuze voor partij gemaakt?

Hoe heeft men de keuze voor een partij gemaakt? Respondenten konden meerdere antwoorden geven. In de tabel staan de antwoorden gesorteerd in 9 categorieën.

Op welke manier keuze voor partij gemaakt Percentage
Online stemhulp MijnStem ingevuld 51%
Met vrienden / familie over gesproken 40%
Artikelen in lokale media gelezen 40%
Overzicht van verkiezingsprogramma's in Stadskrant gelezen 31%
Ik stem altijd op dezelfde partij 19%
Met kandidaat-raadsleden gesproken 6%
In stemhokje mijn keuze bepaald 4%
Naar een debat geweest / online gevolgd 4%
Overig 16%

De helft van de bewoners heeft online de stemhulp MijnStem ingevuld. Vier van de tien hebben het er met vrienden/familie over gehad. Of hebben artikelen over de verkiezingen in lokale media gelezen. Drie van de tien bewoners hebben het overzicht van de verkiezingsprogramma’s in de Stadskrant Delft gelezen. Een vijfde stemt altijd op dezelfde partij.

4% geeft aan naar een debat te zijn geweest of deze online gevolgd te hebben. Hier noemt men bijvoorbeeld: lijsttrekkersdebat, (het grote lijsttrekkersdebat) in Theater de Veste, bij Culture in Buitenhof, cultuurdebat, ondernemersdebat, debat op Omroep Delft/stadsradio, studentendebat op de TU (Aula/Bouwkunde), klimaatdebat in de bibliotheek (duurzaamheid/energietransitie), online verkiezingsdebat.

16% geeft een open antwoord. Zoals van een selectie van partijen de verkiezingsprogramma’s (online) gelezen/standpunten bekeken/websites van partijen geraadpleegd, andere stemwijzers (kieswijzer/stemwijzer) gedaan (wat daar uit kwam online informatie over opgezocht), gebaseerd op landelijke ontwikkelingen, gevolgd wat partijen gedaan hebben afgelopen jaren, zelf lid van een partij, was zelf verkiesbaar, op een bekende gestemd, gekozen voor een persoon, stem niet altijd hetzelfde maar wel in dezelfde hoek, eigen onderzoek gedaan.

Redenen om niet te stemmen

Bewoners die niet zijn gaan stemmen hebben in de vorm van een open antwoord aangegeven waarom zij niet naar de stembus zijn gegaan. Onderstaande tabel toont de resultaten.

Redenen om niet te stemmen Percentage
Praktische reden 30%
Stemmen heeft geen zin / geen vertrouwen in politiek 17%
Wist niet op welke partij 14%
Het is niet aan mij om te stemmen 12%
Geen partij die me aanspreekt 8%
Gebrek aan lokaal-politieke interesse 6%
Vergeten 5%
Overig 6%

De meesten van hen noemen een praktische reden (30%). Zoals ‘ik was in het buitenland’ of ‘op vakantie’, ‘wegens ziekte/corona’, ‘te druk’ of ‘geen tijd’ te hebben gehad om te gaan stemmen.

17% geeft aan niet te zijn gaan stemmen omdat zij vinden dat stemmen geen zin of nut heeft. Of omdat zij geen vertrouwen hebben in de politiek. 14% geeft aan niet te weten op welke partij ze moesten stemmen. Hiervoor geven zij verschillende redenen.

Ruim een tiende vertelt dat zij zelf vinden dat het niet aan hen is om te stemmen. Of dat ze niet weten of zij kunnen stemmen. Ook hier geven zij meerdere redenen voor. Bijvoorbeeld omdat men een buitenlandse nationaliteit heeft.

Ook ruim een tiende geeft aan zich niet vertegenwoordigd te voelen door de partijen die er zijn. Of dat er geen partij bij zit die hen aanspreekt. Dan heeft nog 8% als reden geen behoefte te hebben om te stemmen voor de gemeenteraad, geen lokale politieke interesse te hebben of zich te weinig betrokken te voelen bij de stad.

Kleine groepjes respondenten hebben niet in de gaten gehad dat de verkiezingen waren (6%). Of zijn op de dag zelf vergeten te stemmen (5%). De categorie ‘overig’ bestaat ui enkele uiteenlopende redenen. Bijvoorbeeld geen stemkaart gehad of een principiële keuze.

Opmerkingen

Ter afsluiting van de vragenlijst kon iedereen nog opmerkingen geven over het stemmen of in het algemeen. 4% gaf een opmerking over het stemmen, 5% een algemene opmerking. Ze noemen uiteenlopende zaken. Hieronder een opsomming van de meermalen genoemde opmerkingen.

  • Afstand politiek tot burger te groot, weinig/geen politiek vertrouwen (maar ben wel gaan stemmen), gevoel dat het niet uitmaakt te gaan stemmen/er wordt niet geluisterd/politici gaan hun eigen gang, zichtbaarheid van de politiek, rol lokale media, ik begrijp de dalende trend, heb getwijfeld om te gaan stemmen, gemeente(raad) moet meer doen om het vertrouwen terug te winnen.
  • Partij heeft veel stemmen gekregen maar wordt uitgesloten bij het vormen van het nieuwe bestuur, geen college volgens de verkiezingsuitslag.
  • Belang van stemmen meer onder de aandacht brengen (van jonge mensen/juist de mensen die het vertrouwen kwijt zijn).
  • Het was fijn op meerdere dagen te kunnen gaan stemmen.
  • Anders willen stemmen (bijv. per post/DigiD of online/machtigen eenvoudiger)/het stemmen ging niet naar wens (diverse redenen).
  • Studenten zijn ‘tijdelijke’ inwoners maar maken door hun aantal een studentenpartij deel van de raad, niet eens met de grote invloed van studenten in de raad.
  • Wens voor Engelstalige informatie over de verkiezingen.
  • Stemwijzer was niet heel goed, weinig onderscheidend.
  • Regels machtigen onduidelijk. Je kunt niet meer voor een ander gaan stemmen als je zelf al gestemd hebt.